Baş dönmesi diğer adıyla Vertigo, denge sisteminin herhangi bir bölümündeki bozukuk nedeni ile ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. Kişiler bu durumu farklı şekilde hisseder. Örneğin bir kısım hasta çevredeki eşyaların döndüğünü ifade ederken bazı hastalar kendilerin döndüğünü, yerin kaydığını ifade eder. Yani vertigo aslında bir hareket halüsinasyonudur.
Baş dönmesine neden olan hastalığa bağlı olarak bir çok farklı belirtide eşlik edebilir. Örneğin işitme kayı, çınlama, bulantı, kusma, anksiyete, halsizlik, solukluk, terleme, göz kararması çift görme, baş ağrısı, bilinç bozukluğu kuvvet kaybı gibi belirtiler eşlik edebilir.
Baş dönmesinin nedenleri :
Baş dönmesinin en sık nedeni iç kulak hastalıklarıdır. İkinci en sık neden ise santral sinir sistemi hastalıklarıdır. Bunların yanı sıra periferik sinir sistemi hastalıkları, göz hastalıkları, kas iskalet sistemi rahatsızlıkları, kalp ritim bozuklukları, kansızlık, şeker hastalığı ve psikolojik hastalıklarda baş dönmesine neden olabilir.
Baş dönmesine neden olan hastalıklardan bir kısmı şunlardır;
• Pozisyona bağlı baş dönmesi (BPPV) : İç kulaktaki denge kanallarında bulunan kristallerin bulundukları yerden kopup iç kulak sıvısı içinde baş hareketleri ile birlikte serbestçe dolaşması, şiddetli bazen bulantının da eşlik ettiği kısa süreli ( bir iki dakika) baş dönmesine neden olabilir. Bu duruma pozisyona bağlı baş dönmesi ( halk arasında kulak kristali kayması) denir.
• Meniere hastalığı: İç kulak sıvısının dönem dönem artan basıncı nedeniyle tekrarlayan baş dönmesi ve bulantı atakları ile kendini gösteren bir hastalıktır. En önemli özelliği atakların öncesinde kulakta dolgunluk ve basınç hissi gelişirken atak esnasında mutlaka işitme kabı görülür. Atak sonrası düzelen işitme kaybı zamanla kalıcı hale gelmektedir.
• Vestibüler nörit (denge siniri iltihabı): Çoğunlukla bir üst solunum yolu enfeksiyonunu takiben ortaya çıkan bu hastalığa denge siniri iltihabı neden olmaktadır. Aniden başlar, çok şidetli bulantı kusma ve baş dönmesi görülür. Kişi ayağa kalkamayacak kadar kötü olabilir.
• Vestibüler migren (migren ile ilişkili baş dönmesi): Genelde migren hikayesi olan hastalarda görülür. Migren ataklarına eşlik eden yada sonrasında görülebilen baş dönmesi atakları mevcuttur.
• Fobik postural vertigo (denge bozukluğu korkusuna bağlı baş dönmesi): Refleks mekanizmalarla korunan dengenin kişi tarafından sürekli kontrol altında tutulmaya çalışılması sonucunda ortaya çıkan bir baş dönmesi ve dengesizlik nedenidir.
Baş dönmesine neden olan daha nadir hastalıklar şunlardır;
• Beyin damar tıkanıklıkları
• Multipl skleroz
• Parkinson hastalığı
• Beyin, beyincik, denge siniri ve kulak tümörleri
• İç kulak sıvısı kaçağı (perilenf fistülü)
• İlaçlara bağlı baş dönmeleri
• Kalp hastalıklarına bağlı baş dönmeleri
• Göz hastalıklarına bağlı baş dönmeleri …
Tanı Nasıl Konur?
Baş dönmesinin en sık nedeni iç kulakla ilgili hastalıklar olduğu için hastanın muayene olmaya bir Kulak Burun Boğaz hastalıkları uzmanı ile başlamasında yarar vardır. Tanı koyulamaması durumunda Nöroloji, göz, kardiyoloji, iç hastalıkları ve psikiyatri uzmanlarının da hastayı değerlendirmesi gerekebilir.
Tanıyı koyma aşamasında en önemli argüman hasta hikayesidir. İyi bir hikaye neredeyse tanının %70’ini koydurur. Ayrıntılı KBB muayenesi ve nörolojik muayene, işitme testleri ve denge testleri, kan testleri ve görüntüleme yöntemleri ile çoğunlukla tanı konmaktadır.
Baş dönmesinde Tedavi
Baş dönmesi bir hastalık değil bir semptomdur. Yani bir hastalığın belirtisidir. Dolayısıyla tedavide öncelikle baş dönmesine neden olan hastalık saptanmalı sonrasında bu hastalığa spesifik tedavi uygulanmalıdır. Bu nedenle baş dönmesi tedavisi şeklinde tanımlanabilecek standart bir tedavi yaklaşımı yoktur.
Örneğin:
• Pozisyona bağlı baş dönmesin de yerinden kopmuş olduğu düşünülen kristal parçacıklarının tekrar yerine yerleştirilmesi amacıyla özel manevralar uygulanır. Uygun manevralar sayesinde başarı oranı çok yüksektir.
• Meniere hastalığında öncelikle hastanın stres, kafein, alkol, aşırı tuz tüketimi gibi tetikleyici faktörlerden uzak durması gerekir. Medikal tedavi olarak antihistaminik ajanlar, kulak içine enjeksiyon tedavileri gerekli hastalarda cerrahi tedaviler ile hastalıkta düzelme sağlanabilmektedir.
• Vestibüler nörinit (Denge siniri iltihabı):ilaçlarla ve denge egzersizleri ile tedavi sağlanabilir.
• Migren ilişkili baş dönmesi: Migreni önlemeye ve baş ağrısı ataklarına yönelik ilaç tedavileri uygulanır.
• Denge bozukluğu korkusuna bağlı baş dönmesi: Çoğunlukla dende sistemi rehabilitasyonu ve ilaçlarla tedavi sağlanır